Molla (Malus pumila, zakonisht dhe gabimisht e quajtur Malus domestica) është një dru frutor gjetherënëse në familjen e Rosacea e njohur për frutat e saj të ëmbël, të athët dhe me lëng. Molla e ka origjinën e saj në Azinë Qendrore. Mollët janë rritur për mijëra vjet në Azi dhe Evropë dhe u çuan në Amerikën e Veriut nga kolonizatorët evropianë. Ajo sot kultivohet në mbarë botën si një pemë frutore e vlefshme.
Molla ka rëndësi fetare dhe mitologjike në shumë kultura, duke përfshirë traditat e krishtera norvegjeze, greke dhe evropiane. Pemët e mollës janë të mëdha nëse rriten nga farat. Në përgjithësi kultivarët e mollës shumohen me shartim, me anën e të cilit kontrollohet madhësia e pemës së ardhshme. Ka më shumë se 7.500 kultivarë të njohur të mollëve, me karakteristika të ndryshme, të dëshiruara sipas kërkesave të njerëzve.
Kultivarët e ndryshëm të mollës janë krijuar për shije dhe përdorime të ndryshme, duke përfshirë konsumin e freskët, gatimin, shtrydhjen për lëngje, tharjen (oshafe) etj. Prodhimi në botë i mollëve në vitin 2014 ishte 84.6 milion ton, me Kinën që zinte 48% të totalit. Paraardhësi i egër i Malus pumila ishte Malus sieversii, i gjetur në gjendje të egër në malet e Azisë Qendrore në Kazakistanin jugor, Kirgistan, Taxhikistan dhe Xinjiang të Kinës. Malus sylvestris, molla e egër evropiane, është një specie e gjinisë Malus, vendase në Evropë. Emri i saj shkencor do të thotë “molla e pyllit” dhe pema e vërtetë e egër ka gjemba. Popullatat aktuale të mollës janë më të lidhura morfologjikisht me mollën e egër se sa me paraardhësin Malus sieversii.
Qendra e diversitetit të gjinisë Malus është në Turqinë lindore të sotme. Pema e mollës është ndoshta pema më e hershme e kultivuar dhe frutat e saj janë përmirësuar përmes seleksionimit gjatë mijëra viteve. Aleksandri i Madh e gjeti mollën në Kazakistan në vitin 328 p.e.s. Mollët e dimrit, të mbledhura në fund të vjeshtës dhe të ruajtur gjatë dimrit, kanë qenë një ushqim i rëndësishëm në Azi dhe Evropë për mijëvjeçarë, ashtu si dhe në vendin tonë. Deri në shekullin e 20-të, fermerët ruanin mollë në bodrumet e ftohjes gjatë dimrit për përdorim ose për shitje. Përmirësimi i transportit të mollëve të freskëta me tren dhe rrugë zëvendësoi domosdoshmërinë për ruajtje. Pajisjet e atmosferës së kontrolluar përdoren për të mbajtur mollë të freskëta gjatë gjithë vitit. Pajisjet e atmosferës së kontrolluar përdorin lagështi të lartë, oksigjen të ulët dhe nivele të kontrolluara të dioksidit të karbonit për të ruajtur freskinë e frutave. Ata u përdorën për herë të parë në Shtetet e Bashkuara në vitet 1960.
Ka më shumë se 7500 kultivarë të njohur të mollës në botë. Në SHBA ka më shumë se 2500 kultivarë molle, në Mbretërinë e Bashkuar 2000. Kultivarët ndryshojnë në prodhimin e tyre dhe madhësinë e frutit, madje edhe kur rriten në të njëjtën rrënjë.
Kultivarët e ndryshëm janë në dispozicion për klimat e buta deri në ato subtropikale. Shumica e këtyre kultivarëve janë të edukuar për konsum të freskët (mollë të ëmbla) edhe pse disa janë kultivuar posaçërisht për gatim (mollë për gatim ) ose prodhimin e mushtit (Cidër). Kultivarët komercialë popullorë të mollës janë të butë, por të freskët. Cilësitë e tjera të dëshiruara në kultivimin modern të mollëve janë një lëkurë shumëngjyrëshe, mungesa e nxirjes së tulit, qëndrueshmëria gjatë transportimit, aftësia e konservimit të gjatë, rendimenti i lartë, rezistenca ndaj sëmundjeve, forma e zakonshme e mollës dhe aroma e zhvilluar.
Mollët moderne janë zakonisht më të ëmbla se kultivarët e vjetër të mollës, pasi shijet popullore në mollë kanë ndryshuar me kalimin e kohës. Shumica e njerëzve preferojnë mollë të ëmbla, pak acide, ndërsa mollët e tharta preferohen më pak. Mollët shumë të ëmbla me pak acid janë të njohura në Azi dhe sidomos në nënkontinentin Indian.
Kultivarët e vjetër shpesh kanë forma dhe ngjyra të çuditshme të lëvores dhe një shumëllojshmëri të konsistencës dhe ngjyrës së tulit. Ndonse disa kultivarë të vjetër kanë një aromë më të mirë sesa kultivarët e sotëm, ata mund të kenë probleme të tjera që i bëjnë ato komercialisht të papërshtatshme, prodhim të ulët, ndjeshmëri ndaj sëmundjeve, tolerancë e dobët për ruajtjen ose transportin, ose thjesht madhësia “e gabuar”.
Disa kultivarë të vjetër ende prodhohen në një shkallë të madhe, mbasi shumë prej tyre janë ruajtur nga kopshtarët shtëpiakë dhe fermerët që shesin direkt në tregjet vendase. Ka shumë kultivarë të pazakontë dhe vendorë të rëndësishëm për shijen dhe pamjen e tyre unike. Për këtë janë ndërmarrë fushata të ndryshme të konservimit të kultivarëve të mollës në mbarë botën për të ruajtur kultivarë të tillë lokalë nga zhdukja.
Në Mbretërinë e Bashkuar, kultivarët e vjetër si “Orange Pipin” e Cox dhe “Egremont Russet” janë ende komercialisht të rëndësishëm edhe pse sipas standardeve moderne ato janë me prodhim të ulët dhe të ndjeshme ndaj sëmundjeve.
Prodhuesit më të mëdhenj të mollës në botë janë Kina me një sipërfaqe prej 4 210 710 ha dhe prodhim 37 001 600 ton, Shtetet e Bashkuara të Amerikës me 4 110 050 ton dhe sipërfaqe 131 210 ha, Turqia me prodhim 2 889 002 ton dhe sipërfaqe prej 173 096 ha, Polonia me prodhim 2 877 340 ton dhe sipërfaqe 193 439 ha, India me prodhim 2 203 400 ton dhe sipërfaqe 312 000 ha, Italia me 1 991 310 ton prodhim etj. Shqipëria zë vendin e 56-të në botë me 76 000 ton prodhim në vit Fruti i mollës konsumohet tërësisht duke përjashtuar pjesën që përmban farat, e cila zakonisht nuk hahet dhe hidhet.
Mollët mund të konsumohen në mënyra të ndryshme: lëng, të freskëta në sallata, të pjekura në torta dhe byrekë, të gatuar në salcat dhe gatimet e tjera të pjekura. Për të rujatur mollën dhe produktet e saj përdoren disa mënyra. Mollët mund të jenë të konservuara, të thata ose të ngrira. Mollët e konservuara ose të ngrira përfundimisht përdoren në torta ose byrekë ose gatimet e tjera në kuzhinë. Lëngu i mollës ose cidëri gjithashtu është në shishe.
Mollët që konsumohen të freskëta quhen mollë tavoline. Shpesh mollët konsumohen edhe të veshura me një shtresë sheqeri të karamelizuar, ëmbëlsirë ose tavolinë. Hebrejtë konsumojnë mollë me mjaltë në Vitin e Ri Hebraik të Rosh Hashanah, për të simbolizuar një vit të ri të ëmbël. Mollët janë një përbërës i rëndësishëm në shumë ëmbëlsira, si komposto molle, marmallatë, reçel molle, të tilla si byrek me mollë, mollë të shkërmoqura, tortë molle dhe kek molle. Disa kultivarë të mollës janë të përshtatshëm për pure të njohur si salcë e mollës. Disa kultivarë janë të përshtatshëm për tharje (oshafe), për t’u konsumuar gjatë dimrit. Mollët gatuhen gjithashtu në gjellët me mish.
Mollët mblidhen ose shtypen për të prodhuar lëng molle, musht molle, ose lëngu mund të fermentohet për të bërë musht, verë molle, cider dhe uthull. Përmes distilimit mund të prodhohen pije alkoolike të ndryshme, të tilla si raki molle, verë molle, Applejack (pije e fortë alkoolike), Calvados (tip likeri) etj. Tuli i mollës kur pritet në feta ose kafshohet me gojë apo shtrydhet për lëngje, ka tendencë të ndryshojë ngjyrën e tij fillestare duke u kthyer nëngjyrë më të errët në kafe, gjë që vjen si rrjedhojë e ekspozimin ndaj ajrit dhe për shkak të shndërrimit të substancave fenolike natyrore në melaninë pas ekspozimit ndaj oksigjenit.
Kultivarët e ndryshëm të mollës reagojnë në mënyra të ndryshme ndaj këtij fenomeni. Disa nxihen më shpejt menjëherë pas prerjes, ndërsa të tjerë nxihen më ngadalë dhe ka kultivarë që nuk nxihen fare. Këta të fundit janë më të përshtatshëm për tavolinë dhe sallata, sepse ruajnë njyrën e tyre fillestare të tulit. Nga vlerësimet e shumë konsumatorëve dhe anketave që organizohen në botë del se një pjesë e kultivarëve të mollës janë më popullorë. Një pjesë e këtyre kultivarëve rriten dhe në vendin tonë si Golden Delicious, Idared, Grany Smith, Gala, Fuji, Jonagold etj.
Molla Red Delicious
Mollë tavoline për konsum të freskët. Fillimisht i njohur si “Gjeraqina”, një klon i gjetur në Iowa, në vitin 1880. Ky është varieteti më popullor, më i kritikuari, me emrin ironik nga të gjitha varietetet e mollës në SHBA. Ngjyra e lëvores e kuqe e thellë e ndritshme, formë klasike e mollës dhe nganjëherë shpesh me pika me lenticela të zbehta të bardha (spote). Tuli i saj i bardhë i butë është pak kërcitës dhe konsistent duke ofruar një aromë të butë të ëmbël dhe pak aromë të luleve. Tuli i bardhë, lehtësisht në krem. Mollë klasike amerikane me shije të butë të ëmbla dhe vetëm disa shënja të aciditetit. Shija e saj është kryesisht e kultivuar nga Red Delicious. Kultivari ka lëkurë të trashë, një shije të ëmbël me aromë dhe shpesh një teksturë të thërrmuar. Gjatë qëndrimit për një kohë të gjatë, konsistenca e tulit të frutit bëhet miellore.
Ky kultivar rritet kudo në të gjitha mjediset. Molla Red Delicious ofron një sasi të vogël të vitaminës A dhe C dhe kanë një gjurmë natriumi. Ajo përmban pektin, një fibër e dobishme. Mollët Red Delicious kanë sasi më të larta në antioksidantë sesa shumë lloje të tjera të mollës, shumica e të cilave gjendet në lëkurën e tyre.
Shijohet më së miri si frut i freskët. Molla Red Delicious përdoret më mirë në konsum të freskët, pasi mishi i saj nuk qëndron mirë kur gatuhet. Përdoret në sallatë të gjelbër frutash etj. Meqenëse mishi i tyre prishet lehtësisht, frutat janë të përshtatshme për të bërë salcat dhe supat. Shija e tyre përputhet mirë me kanellë, djathë, rrepa, qershi, mustardë dhe arra. Molla Red Delicious nuk është e përshtatshme për përdorim në pjekje.
Molla McIntosh
Mac është një kultivar mollësh, mollë kombëtare e Kanadasë. Fruti ka lëkurë të kuqe dhe të gjelbër, një shije të athët dhe mish të bardhë të butë, e cila piqet në fund të shtatorit. Në shekullin e 20-të, ajo ishte kultivari më i popullarizuar në Kanadanë Lindore dhe NewEngland dhe konsiderohet si një mollë e gjithanshme, e përshtatshme për gatim dhe konsum të freskët. John McIntosh zbuloi origjinalin e McIntosh në fermën e tij Dundela në Kanadanë e Epërme më 1811.
Në vitin 1870 hyri në prodhimin komercial dhe u bë i zakonshëm në verilindje të Amerikës së Veriut pas vitit 1900. Ndërsa ishte ende e rëndësishme në prodhim, popullariteti i frutave ra në fillim të shekullit të 21-të përballë konkurrencës nga varietetet si Gala. Me një lëkurë të butë dhe mish të butë, McIntosh karakterizohet nga një ekuilibër i nivelit mes ëmbëlsisë dhe aciditetit. Kjo mollë shijohet më mirë e freskët, në sallatë frutash, ose për lëngje. Molla McIntosh zakonisht thërmohet kur piqet në zjarr.
Molla McIntosh ka frute të vegjël deri mesatarë, me një bisht të shkurtër. Ajo ka një lëkurë të kuqe dhe jeshile që është e trashë, e butë dhe e lehtë për t’u zhveshur. Mishi i bardhë i frutit ka shpesh nuanca me ngjyrë të gjelbër ose rozë dhe është i lëngshëm, i butë dhe i ngurtë dhe shpejt bëhet i butë. Mishi nxihet lehtësisht kur pritet fruit. Fruti konsiderohet i gjithanshëm, për përdorim dhe është i përshtatshëm si për të ngrënë i freskët dhe për gatim. Përdoret kryesisht për ëmbëlsira dhe kërkon më pak kohë për t’u gatuar se sa shumica e kultivarëve të mollës.
Ky kultivar i mollës rritet më së miri në zonat e ftohta ku netët janë të ftohta dhe ditët e vjeshtës janë të qarta. Ndryshe, ajo vuan nga ngjyra e dobët dhe mishi i butë dhe ka tendencë të bjerë nga pema para vjeljes. Fruti qëndron mirë për dy deri tre muaj në ajër, por është i prirur për t’u plagosur, zbutur mishi, ndjeshmëria ndaj ngrirjes dhe kalbëzimi. Fruti mund të bëhet miellor kur ruhet në tempera tura nën 2°C. Frutet ruhen në gjëndje të mirë në një atmosferë të kontrolluar në të cilën temperaturat janë midis 1.7 dhe 3.0°C dhe përbërja e ajrit është 1.5-4.5 % oksigjen dhe 1-5 % dioksid karboni. Në kushte të tilla, McIntosh mund të qëndrojë pesë deri në tetë muaj.
Molla Golden Delicious
Kultivar që e ka origjinën ngaVirxhinia Perëndimore në SHBA dhe është future në prodhim në vitin 1914. Konsiderohet si një mollë për shumë përdorime. Golden Delicious është një kultivar i njohur me ngjyrë të verdhë në të gjelbër dhe me shije shumë të ëmbël. Tuli është me ngjyrë të verdhë në krem dhe është e prirur për t’u nxirë gjatë prerjes. Fruti ka tendencë për t’u fishkur me kalimin e kohës, kështu që ka nevojë për kujdes të veçantë gjatë manipulimit dhe ruajtjes. Është kultivar i preferuar për sallata, lëng molle dhe pure molle.
Ky kultivar, përkrah Red Delicious,me të cilin nuk ka asnjë lidhje, gjendet në treg me çmime të ulëta. Shija e frutit është e butë dhe e ëmbël, tuli është i lëngshëm, por shija nuk ka ndonjë diferencë nga Red Delicious. Përdoret për gjithçka, i coptuar në sallata ose i gatuar në ëmbëlsira. Zgjidhni sipas kërkesës suaj, pasi ky kultivar përdoret për gjithçka. Golden Delicious është me ngjyrë të lëvores të gjelbërt të zbehtë, me ngjyrë të verdhë të artë dhe me lara me lenticela të vogla (spote). Frutet janë me madhësi të vogla në të mesme dhe kanë tendencë të jenë me formë konike ose të zgjatura. Golden është e shijshme, me tul të fortë, kërcitëse dhe me tul të bardhë. Këto mollë kanë një shije aromatike të balancuar të ëmbël dhe thartë, e cila është përshkruar si shije mjalti. Shija ndryshon varësisht se ku rriten këto mollë. Në një klimë të ftohtë, sasia e acidit rritet, duke krijuar një aromë më të ëmbël. Kur rritet në zona të ngrohta, përmbajtja e acidit është më e ulët, duke krijuar një shije të butë.
Golden Delicious është përdorur si mollë prindërore për shumë lloje të njohura të mollëve, përfshirë këtu dhe kultivarët e njohur Gala, Pink Lady dhe Jonagold. Duke patur pak kalori, molla Golden Delicious është një burim i mirë i fibrave të tretshme, të cilat janë provuar për të ndihmuar uljen e kolesterolit, kontrollin e peshës dhe rregullimin e sheqerit në gjak.
Ato gjithashtu përmbajnë vitamina A dhe C, si dhe gjurmë bori dhe kaliumi, shumica e të cilave ndodhen në lëkurën e mollës. Ëmbëlsia e Golden Delicious do të thotë se kjo mollë është një varietet i mirë për konsum të freskët. Feta të freskëta dhe të papërpunuara të mollës mund t’i shtohen sallatave të gjelbra, sallatave të frutave ose sallatave të drithërave. Golden Delicious gjithashtu kanë përmbajtjen e nevojshme të aciditetit dhe stabilitetin për gatim. Ato mund të gatuhen si shipse, të thërmuara, torta, kek, galeta dhe bukë. Feta e mollës gjithashtu mund të gatuhet në pure në salcat dhe supat. Së fundi, kjo mollë e gjithanshme gjithashtu mund të përdoret për lëngje ose e tharë për oshafe.
Molla Gala
Gala është një kultivar i përhapur në mënyrë klonale me një aromë të butë dhe të ëmbël. Kjo lloj molle e Zelandës së Re, krijuar në vitin 1934 dhe që ka filluar të përhapet në Evropë dhe SHBA në vitet 1980, ka fituar popullaritet në 15 vitet e fundit. Është një kryqëzim në mes të një Red Orange Kidd dhe një Golden Delicious. Forma e frutit është sferikekonike dhe me madhësi të vogël deri të mëdha. Ngjyra e lëkurës së frutave është jouniforme. Me ngjyrë të kuqeportokall mbi një bazë ari, lëkura e saj është e hollë, duke fshehur një mish të freskët dhe me lëng që është aromatik dhe mjaft i ëmbël.
Mollë Gala janë me shirita ose lara të verdhë ose ngjyrë portokalli në përgjithësi. Ato janë të ëmbla, me teksturë të imët dhe aromatike, mund të shtohen në sallata, të gatuar ose të hahet e freskët dhe janë veçanërisht të përshtatshme për krijimin e salcave. Molla Gala ka përmbajtje të ulët në kalori, me përmbajtje të lartë të ujit dhe ofron sasi të konsiderueshme të vitaminave A, C dhe B. Ato gjithashtu përmbajnë pektin dhe bor.
Në fillim të vitit 2015, mollët Royal Gala dhe Granny Smith nga Shtetet e Bashkuara u identifikuan si shkak i mundshëm i shpërthimit të Listeriozës. Listeria është një bakter që mund të shkaktojë të përzier, të vjella, dhimbje koke, ngurtësi të qafës dhe mund të jetë e rrezikshme për njerëzit me sistem imun të dobët. Molla është e mirë të përdoret e freskët, për lëngje ose në sallata. Molla Gala rritet mirë në klimë të ngrohtë dhe të ftohtë dhe si rezultat mund të kultivohet anembanë globit.
Molla Granny Smith
Granny Smith është një kultivar i mollës, i cili e ka origjinën në Australi, në vitin 1868. Pema mendohet të jetë një hibrid i Malus sylvestris, mollës së egër evropiane, me mollën e butë Malus domestica si polenizues. Fruti ka lëkurë të fortë, lehtësisht të gjelbër dhe tul të mprehtë, të lëngshëm. Frutat shkojnë nga të qenit tërësisht e gjelbër për të kthyer të verdhë kur avancojnë në pjekje. Aciditeti zbutet ndjeshëm me kalimin e kohës dhe ajo merr një shije të ekuilibruar. Megjithëse konsumohet gjithashtu e freskët ajo është një nga mollët më të njohura të gatimit. Mishi i freskët dhe i lëngshëm, ndërkaq, ëmbëlsohet gjatë ruajtjes. Kjo mollë konsumohet gjatë gjithë vitit dhe përdoret me sukses për konsum të freskët, në torta dhe byrekë ose në sallata kur është larguar thartësia.
Granny Smith konservohet më lehtë se sa mollët e tjera, një faktor që ka kontribuar shumë në suksesin e saj në tregjet e eksportit. Jeta e saj e gjatë e magazinimit i atribuohet niveleve mjaft të ulëta të prodhimit të etilenit dhe në kushtet e duhura Granny Smiths mund të ruhet pa humbje të cilësisë për një kohë të gjatë. Ky kultivar ka nevojë për më pak orë të ftohta të dimrit dhe një sezon më të gjatë për të pjekur frutat, kështu që është favorizuar për zonat më të buta të rajoneve të kultivimit të mollëve. Megjithatë, ata janë të ndjeshëm ndaj njollosjeve sipërfaqësore dhe kalbëzimit të hidhur. Këto difekte mund të kontrollohen me anë të trajtimit me difenilamin para depozitimit, ose me ruajtje me më pak oksigjen apo me spërkatje të kalciumit gjatë sezonit të rritjes dhe me zhytjen në kalcium pas vjeljes.
Granny Smith është një prej disa kultivarëve të mollës që kanë aktivitetin antioksidues të lartë dhe ata kanë përqendrimin më të lartë të fenoleve në llojet e mollës. Disa burime e rekomandojnë Granny Smiths (në mesin e mollëve të tjera) si një burim veçanërisht efikas i antioksidantëve, veçanërisht flavonoideve, cianidin dhe epicatechin, veçanërisht nëse konsumohen me gjithë lëkurë. Granny Smiths janë gjithashtu natyrisht të ulët në kalori dhe të lartë në fibra dhe kalium, duke i bërë ata zakonisht të rekomandohen si një komponent i dietave të shëndetshme dhe për humbje peshe.
Molla Fuji
MollaFuji është një hibrid i mollës i krijuar në Fujisaki, Aomori, Japoni, në fund të viteve 1930 dhe doli në treg në vitin 1962. Ai filloi si një kryqëzim në mes dy varieteteve amerikane, të mollës Red Delicious dhe Virginia Ralls Genet. Emri i saj rrjedh nga pjesa e parë e emrit të qytetit ku u krijua, Fujisaki.
Në Japoni ai është një nga varietetet më shumë popullorë të mollës. Jashtë Japonisë, popullariteti i mollëve Fuji vazhdon të rritet. Në 2016 dhe 2017, mollët Fuji përbënin gati 70% të 43 milion ton të prodhimit të mollës në Kinë. Që nga futja e tyre në tregun amerikan në vitet 1980, molla Fuji ka fituar popullaritet ndër konsumatorët amerikanë, që nga viti 2016, molla Fuji renditet e 3-ta në listën e mollëve më të njohura të Shoqatës Apple të SHBA. Mollë Fuji zakonisht janë të rrumbullakëta dhe shkojnë nga të mëdha në shumë të mëdha, mesatarisht 75 mm në diametër. Lëvorja është e kuqërremtë deri trandafili dhe me shirita të hollë të kuqërremtë. Ato përmbajnë 9-11 % të sheqernave sipas peshës dhe kanë një mish të dëndur që është më i ëmbël dhe më i freskët se shumë kultivarë të tjerë të mollës, duke i bërë ato të njohura me konsumatorët në mbarë botën.
Mollë Fuji gjithashtu kanë një jetë shumë të gjatë në krahasim me mollë të tjera, madje edhe pa ngrirje. Me ngrirje, mollët Fuji mund të mbeten të freskëta deri në një vit. Tuli i ngjeshur, kërcitës dhe më i ëmbël se kultivarët e tjerë. Varitetet i përshtatshëm për konsum të freskët, për të grirë në sallata të ndryshme ose për t’u gatuar në byrekë.
Mollët janë një burim i dukshëm i fibrave dhe mollë Fuji furnizon ndërmjet 4 dhe 5 gram fibra. Ata gjithashtu janë thelbësore për ruajtjen e shëndetit dhe të dobishme për kontrollin e peshës trupore. Një mollë Fuji ka një sasi të mirë të vitaminës C, e cila është e rëndësishme për parandalimin e diabetit, kancerit dhe kushteve të tjera mjekësore. Lëkura e një mollë Fuji përmban një përbërje të quajtur quercitin, e cila mund të zvogëlojë rrezikun e sulmit në zemër me rreth 32 përqind. Një tjetër përbërës në mollë Fuji janë pektinat që ndikojnë në pastrimin e organizmit nga kimikatet dhe met alet e dëmshme dhe mund të zvogëlojnë yndyrnat e trupit.
Molla Braeburn
Braeburn është një kultivar i mollës që është i fortë në prekje me një pamje ngjyrë të kuqe – portokalli, me shirita vertikale në një sfond të verdhë-jeshil. Intensiteti i ngjyrave të saj ndryshon me kushtet e ndryshme të kultivimit. Ajo u zbulua si një filiz në vitin 1952, nga fermeri O. Moran pranë Motueka, Zelanda e Re.
Mollët Braeburn kanë një kombinim të aromës së ëmbël dhe të thartë. Ato janë në dispozicion nga tetori deri në prill në hemisferën veriore dhe kanë fruta me madhësi të mesme deri të mëdha. Ata janë një frut i popullarizuar për kultivuesit për shkak të aftësisë së tyre për të ruajtur mirë kur është ftohtë. Mollët Braeburn janë të dobishme në gatim sepse ata mbajnë formën e tyre dhe nuk lëshojnë shumë ujë duke i bërë ata ideale për torta. Mollët mund të ruhen për një kohë të gjatë, gjë që varet nga kushtet e konservimit. Tuli i frutit mund të nxihet kur kafshohet ose pritet me thikë.
Në kushtet e atmosferës së kontrolluar molla mund të qëndrojë 3 deri 6 muaj në konservim dhe në disa raste akoma më gjatë. Nxirja e tulit ndodh më shumë në frutat e mëdha dhe varion sipas drurëve, viteve të ndryshme dhe rajoneve. Ruajtja e cilësive të larta të Braeburn dhe eliminimi i çrregullimit të nxirjes çoi në zhvillimin e kultivarëve Jazz. Lëkura e hollë dhe ballancimi i shijes së ëmbël dhe të athët me disa nuanca të arrës dhe kanellës të frutit rritin vlerat e këtij kultivari. Kjo mollë konsumohet më mirë e freskët por ajo njihet dhe për atë se lëngëzohet shumë pak gjatë gatimit.
Molla Pink Lady
Ky është kultivari Cripps Pin me emrin e markës tregtare Pink Lady, i krijuar nga John Cripps në Departamentin e Bujqësisë të Australisë Perëndimore, nga kryqëzimi i mollës australiane “Lady Williams” me “Golden Delicious” për të kombinuar cilësinë e konservimit të gjatë të “Lady Williams” me ëmbëlsinë dhe mungesën e dëmtimit gjatë konservimit të “Golden Delicious”.
Molla Pink Lady janë të zgjatur dhe kanë një formë asimetrike. Mishi i bardhë është me lëng dhe me konsistencë të fortë. Forma e mollës është ellipsoide, ajo ka një skuqje të veçantë të përzier me një “sfond” të gjelbër dhe shija është e athët me fund të ëmbël. Pink Lady kërkon një periudhë të gjatë rritjeje prej 200 ditësh dhe një klimë të nxehtë, duke i bërë ato të rriten me vështirësi në zona me klimë të karakterizuar nga ngrica të hershme të dimrit.
Ky kultivar është i përhapur kryesisht në Australi, por rritet gjithashtu në Zelandën e Re, Kili, Kanada, Argjentinë, Afrikën e Jugut, Uruguaj, Brazil, Japoni, Itali, Spanjë, Francë, Serbi, Izrael dhe në Shtetet e Bashkuara, që nga fundi i viteve 1990. Në Britaninë e Madhe, në vitin 2012, ai ka spostuar kultivarin “Grany Smith” nga vendi i tretë në klasifikim. Shija e kultivarit qëndron në mes të “Golden Delicious” dhe “Lady Williams”. Lady Pink është e fortë dhe kërcitëse me një shije të athët që përfundon me ëmbëlsi. Konsumohet më mirë e freskët, në sallata, në byrekë dhe e coptuar në shtresë djathi.
Molla Honeycrisp
Honeycrisp (Malus pumila) është një kultivar i mollës i zhvilluar në Qendrën e Kërkimeve të Hortikulturës në Universitetin e Minesotës dhe i futur në prodhim në vitin 1991. Honeycrisp, i cili dikur ishte lënë mënjanë është bërë shpejt një mall i çmuar komercial, pasi ëmbëlsia, qëndrueshmëria dhe thartësia e saj e bëjnë atë një mollë ideale për t’u ngrënë e freskët. Ajo ka qeliza shumë më të mëdha se shumica e mollëve, të cilat shpërthejnë kur kafshohen për të mbushur gojën me lëng.
Molla Honeycrisp gjithashtu mban ngjyrën e saj të mirë dhe dallohet me një afat relativisht të gjatë të konservimit kur ruhet në kushte të ftohta dhe të thata. Në kushte të zakonshme qëndron mirë për rreth 3 muaj pas vjeljes. Ngjyra e lëkurës e kuqe, ndërsa tuli i bardhë në krem ose i verdhë i zbehtë. Forma e frutit konike-sferike ose ovale-konike. Frutat janë mesatarë deri të mëdhenj. Produkt i përpjekjeve për të krijuar një varietet molle të klimës së ftohtë, Honeycrisp është fruti zyrtar i shtetit Minnesota në SHBA. Fruti ka një shije të lehtë të përgjithshme, duke qenë më shumë e ëmbël se e thartë. Ajo gjithashtu është e lëngshme dhe mestaraisht e brishtë.
Ata janë në të vërtetë më të mirë një javë ose më shumë pas nxjerrjes nga konservimi në të ftohtë. Mollë e fortë dhe me cilësi të shumta, Honeycrisp mund të përdoret në të gjitha mënyrat që dëshiron konsumatori. Përveç të tjerash përdoret dhe për t’u tharë për oshafe.
Molla Empire
Empire është emri i një kultivari të përhapur në mënyrë klonale të mollës që rrjedh nga një farë e rritur në vitin 1945, nga Lester C. Anderson, në Universitetin Cornell, Geneva, New York. Kultivari është një kryqëzim në mes të varieteteve McIntosh dhe Red Delicious. Mollët Empire janë me ngjyrë të kuqe, të lëngshme, të forta, me tul të brishtë dhe të ëmbla. Ato piqen gjatë shtatorit dhe tetorit, dhe mund të qëndrojnë deri në janar.
Frutat janë të vegjël deri mesatarë me formë sferike dhe sferike-konike. Fruti përdoret për konsum të freskët, gatime të ndryshme, për cidër të fortë dhe për tharje (Oshafe). Mollët Empire janë të shkëlqyera për të ngrënë dhe sallata dhe të mira për salcë, pjekje, byrekë dhe për ngrirje. Është një mollë ideale për tavolinë dhe për faktin se tuli nuk nxihet lehtë.
Molla Jazz
Molla Jazz është një markë tregtare e kultivarit “Scifresh”, një kryqëzim në mes të “Royal Gala” dhe Braeburn. Ajo është krijuar në Zelandën e Re, në vitin 1985 dhe është futur në prodhim në prill 2004. Jazz është mollë me formë disi të ndryshueshme. Fruti është i fortë dhe i brishtë, por me lëng. Ngjyra e frutit është përzjerje e të kuqes dhe ngjyrë gështenjë me hije të gjelbër, të verdhë dhe portokalli. Tuli është me ngjyrë krem në të verdhë dhe është i brishtë.
Jazz është një mollë kërcitëse, e forte, me një aromë të shkëlqyer ëmbëlsie të mprehtë dhe për t’u shënuar me theks të butë me shije dardhe. Një mollë Jazz me peshë 154 gram ka 80 kalori, që përbëjnë 4 % të nevojave ditore të njeriut për kalori. Përdoret për konsum të freskët dhe ka shije të jashtëzakonshme. Në kushte të zakonshme qëndron mirë për rreth 3 muaj pas vjeljes. Ky varietet kultivohet në Zelandën e Re, Mbretërinë e Bashkuar, Shtetet e Bashkuara, Australi, Francë, Kili, Itali, Zvicër dhe Austri.
Përgatitur nga Prof. As. Dr. Eqrem Meçollar / Gazeta Agrobiznesi KASH / Gazeta Bujku
