Nga Nehru Salihu – Bletarë
Llojet e mjaltit të cilat i gjejmë më së shpeshti mjalti i livadheve:
Ky mjaltë, mblidhet nga ana e bletëve nga shumë lloje lulesh të livadheve, karakteristikat e këtij lloji të mjaltit janë se në vete përmban shumë lloje të pjalmit. Aroma e tij është nga aromë e lehtë gjer tek disa lloje me aromë shumë të fortë, i cili ka ngjyrë të verdhë dhe me shumë nuanca, e hasim edhe me ngjyrë të kuqërremtë e gjer në atë të murrme, varësisht nga llojet e luleve që dominojnë në atë lokacion. Ka veti të kristalizimit të shpejtë dhe mendohet se ndihmon pozitivisht tek sëmundjet e zemrës, tek fëmijët në zhvillim e rritje sikurse edhe tek të rriturit, është i dobishëm në fazat e pas sëmundjeve.
MJALTI I GËSHTENJËS: Ka aromë të forte, shije të ëmbël në të ithët, përmban shumë elemente minerale, është një nga llojet e mjaltit me më së shumti pjalm, preferohet për kollë dhe nxjerrjen e këlbazës, tek sëmundjet e organeve të tretjes (lukthi dhe zorra dymbëdhjetëgishtore), idhcës, mëlçisë dhe tek problemet e qarkullimit të dobët të gjakut, i cili ndikon në zgjerimin e enëve periferike të gjakut.
MJALTI I TERFILIT: Ka ngjyrë të kuqërremtë, ka shije të fortë të ëmbël në të tharët, është i pasur me vitaminë C, ndikon në qetësim të sistemit nervor, ndikon kundër dhimbjeve të muskujve dhe ngërçeve dhe përmirëson frymëmarrjen. Preferohet tek personat që kanë mungesë të hekurit në organizëm.
MJALTI I BLINIT: Ka ngjyrë të verdhë të lehtë që anon kah e gjelbërta e lehtë, ka aromë të dukshme të blinit dhe shije të këndshme. Besohet se ndihmon në largimin e ftohjes, nezje e epërme të organeve të frymëmarrjes, tek organet e tretjes dhe disa sëmundjeve të veshkave.
MJALTI I AKACIES – BAGREMIT: Është shumë i ëmbël, ka aromë të ëmbël, ka ngjyrë thuaja se të tejdukshme por edhe me nuanca në të verdhë, varësisht nga kullosat e bletëve. Mjalti i akacies (bagremit) është shumë i këndshëm për konsumim, ka sasi më të madhe të fruktozës në raport me glukozën dhe me vështirësi kristalizohet. Mendohet se ky lloj mjalti e qetëson sistemin nervor, sidomos tek pagjumësia, neuroza (pengesat më të lehta psikike), dhe marramendja, dhe po ashtu besohet se ndihmon tek ngërçet e zorrëve dhe zvogëlon prodhimin e sasisë së tepërt te thartirës në lukth, ndihmon në eliminimin e problemeve tek organet e frymëmarrjes. Mjalti i akacies preferohet sidomos për fëmijët e vegjël etj.
VETIT FIZIKALE TE MJALTIT KRISTALIZIMI I MJALTIT: Mjalti e ka veti natyrore kristalizimin dhe me këtë, rast ai kalon nga gjendja e lëngët në atë të ngurtë apo siç thuhet: KRISTALIZOHET. Gjatë këtij procesi vetitë dhe përbërja e tij nuk ndryshojnë. Gjer te kristalizimi vjen për shkak se mjalti është një materie e ngopur glukoze dhe si e tillë, spontanisht, kalon në gjendje balansi dhe atë me kristalizimin e glukozës së tepërt, sa është sasia e ujit më e vogël, sasia e glukozës është më e madhe e çka ndikon që mjalti të kalojë në gjendje të ngurtë.
Në temperaturë 5 °C dhe më të lartë se 25 °C, nuk zhvillohet procesi i kristalizimit. Procesi i kristalizimit më i shpejtë i mjaltit është në temperaturë prej 14 °C.
HIDROSKOPIA E MJALTIT: Për shkak të përbërjes së lartë me sheqer, mjalti ka veti shumë të theksuar për thithjen e lagështisë nga ajri, ky proces mund të rrit sasinë e ujit në pjesën sipërfaqësore të mjaltit, gjë që mund të ndikojë në kualitet dhe qëndrueshmëri (fermentohet).
NGJYRA E MJALTIT: Varësisht nga ngjyrat natyrale që gjenden në nektar siç janë: karroteni, ksantofili, tanini, klorofili etj. Paleta e ngjyrave është : prej gati nga të tejdukshme, të verdhë, ngjyrë ari, të kuqërremtë e gjer te ngjyra e murrme në të errët. Mjalti me ngjyrë të mbyllët ( errët) përmban më shumë minerale. Nëse mjalti ruhet në enë prej metali, pas një kohe do ta ndërroj ngjyrën – oksidohet.
AROMA E MJALTIT: Aroma e mjaltit është specifik e çdo lloji të mjaltit, ajo varet nga përbërja e materieve të nektarit të luleve. Intensiteti i aromës varet nga lloji dhe sasia e atyre materieve. Prania e këtyre materieve aromatike gradualisht avullohet.
SHIJA E MJALTIT: Shija e mjaltit varet nga lokacioni i prejardhjes dhe përbërjes së tij. Në mjaltë janë prezente acidet organike, të cilët e kanë prejardhjen nga nektari dhe gjendën në formë të kripës edhe gjëndrat e bletës që e përpunojnë nektarin. Aciditeti i mjaltit varet nga lloji, kualiteti dhe prej kohëzgjatjes së qëndrimit të tij. Mjalti më i vjetër, ose ai që ka filluar të prishet, ka aciditet më të madh.Mjalti më i ëmbël është ai ku dominon fruktoza.
DENDESIA E MJALTIT: Dendësia e mjaltit varet nga sasia e ujit në mjaltë. Sasia më e madhe e ujit në mjaltë e zvogëlon dendësinë e mjaltit. Nga vetitë e tjera mund të veçojmë edhe pastërtinë higjienike të mjaltit, viskozitetin dhe pjekurinë e mjaltit.
EFEKTET E MJALTIT
Mjalti është një produkt ushqyes shumë kualitativ. Ai është një prodhim i bletëve me një koncentrim shumë të lartë kalorik, kurse për nga përbërja kimike dukshëm dallohet nga të gjithë artikujt ushqimor. Përbërësit kryesorë ushqyes të mjaltit janë llojet e ndryshme të sheqerit si: proteinat, kripërat minerale, vitaminat, enzimet etj.
Organizmi i njeriut bashkëkohor për çdo ditë i ekspozohet sasive të mëdha të radikaleve të lira e ato janë shumë substanca jostabile dhe shumë reaktive, të cilat krijohen normalisht, por gjithashtu edhe neutralizohen. Problemi krijohet kur faktorët e jashtëm, të cilët ndikojnë në oksidim siç janë: Tymi i duhanit, pesticidet, streset e ndryshëm e të cilët i krijojnë radikalet e lira në sasi më të madhe sesa i nevojitet organizmit e që njëkohësisht ndikojnë shumë dëmshëm, bile e dëmtojnë edhe strukturën gjenetike tek njeriu. Për këtë arsye, shkencëtarët sot preferojnë të konsumojmë për mes ushqimit të ashtu quajtura substancat antioksidante, të cilat neutralizojnë radikalet e lira, me qëllim të ruajtjes së shëndetit në rrethana kur i ekspozohemi ndryshimeve të ambientit që na rrethon.
Në hulumtimet e kryera, në periudhën nga viti 1998 e gjer më 2005 është dëshmuar se në mjaltë ekziston aktiviteti antioksidant me statistika mjaft të rëndësishme, kurse nga viti 2002 gjer në vitin 2006 është konstatuar se kjo rrjedh nga polifenoli i mjaltit./Gazeta Bujku
