Ka një përkeqësim dramatik të urisë në botë në vitin 2020, bën të ditur sot Organizata e Kombeve të Bashkuara, si pasojë e COVID-19. Ndërsa ndikimi i pandemisë ende nuk është hartuar plotësisht, një raport i përbashkët i agjencive të KB-së vlerëson se rreth një e dhjeta e popullsisë globale, deri në 811 milionë njerëz, ishin të kequshqyer vitin e kaluar. Shifrat tregojnë se do të duhet një përpjekje e jashtëzakonshme që bota të respektojë premtimin e saj për t’i dhënë fund urisë deri në 2030.
Botimi i këtij viti për Situatën e Sigurisë Ushqimore dhe Ushqyerjes në Botë është vlerësimi i parë global i këtij lloji në epokën e pandemisë. Raporti është publikuar së bashku nga Organizata e Kombeve të Bashkuara për Ushqimin dhe Bujqësinë (FAO), Fondi Ndërkombëtar për Zhvillimin Bujqësor (IFAD), Fondi i Kombeve të Bashkuara për Fëmijët (UNICEF), Programi Botëror i Ushqimit (WFP) dhe Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH).
Edicionet e mëparshme kanë vënë në dijeni botën se siguria ushqimore e miliona njerëzve, shumica e fëmijëve mes tyre, është në rrezik. “Për fat të keq, pandemia vazhdon të ekspozojë dobësi në sistemet tona ushqimore, të cilat kërcënojnë jetën dhe jetesën e njerëzve nëpër botë,” shkruajnë pesë krerët e agjencive të OKB** në parathënien e raportit të këtij viti.
Ata vazhdojnë të paralajmërojnë për një “moment kritik”, edhe pse shpresojnë në rritjen e ndikimit diplomatik. “Ky vit ofron një mundësi unike për avancimin e sigurisë ushqimore dhe të ushqyerit përmes transformimit të sistemeve ushqimore me Samitin e ardhshëm të OKB, Samitin për Ushqyerjen në rritje dhe COP26 mbi ndryshimet klimatike.” “Rezultati i këtyre ngjarjeve,” shtojnë të pesë krerët, “do të vazhdojë të formësojë […] gjysmën e dytë të Dekadës së Veprimit të KB për Ushqyerjen”, një angazhim i politikës globale bazuar tek prioritetet e saj.
Të dhënat në detaje
Në mesin e viteve 2010, uria kishte filluar të rritej, duke shuar shpresat e rënies së pakthyeshme. Shqetësuese është fakti se në vitin 2020 uria u rrit në terma absolutë dhe proporcionalë, duke tejkaluar rritjen e popullsisë: rreth 9.9 përqind e të gjithë njerëzve vlerësohet të jenë të nënushqyer vitin e kaluar, nga 8.4 përqind në 2019.
Më shumë se gjysma e të gjithë njerëzve të kequshqyer (418 milionë) jetojnë në Azi; më shumë se një e treta (282 milionë) në Afrikë, dhe një përqindje më e vogël (60 milionë) në Amerikën Latine dhe Karaibe. Por rritja më e fortë e urisë ishte në Afrikë, ku përhapja e vlerësuar e nënushqyerjes, me 21 përqind të popullsisë, është më shumë se dyfishi i çdo rajoni tjetër.
Edhe në matjet e tjera, viti 2020 ishte i tmerrshëm. Në përgjithësi, më shumë se 2.3 miliardë njerëz (ose 30 përqind e popullsisë globale) nuk kishin qasje gjatë gjithë vitit për ushqim adekuat. Ky tregues, i njohur si mbizotërimi i pasigurisë së moderuar ose të rëndë të ushqimit, kërceu në një vit më shumë se pesë vitet e mëparshme së bashku. Pabarazia gjinore u thellua, për çdo 10 burra të pasigurt në ushqim, kishte 11 gra të pasigurta në vitin 2020 (nga 10.6 në 2019).
Kequshqyerja vazhdoi të rritet në të gjitha format e saj, me fëmijë që paguanin një çmim të lartë: në vitin 2020, mbi 149 milionë nën-pesë vjeç vlerësohen të jenë shumë të shkurtër për moshën e tyre; më shumë se 45 milionë – të dobët në raport me gjatësinë e tyre; dhe gati 39 milionë mbipeshë.*** Plot tre miliardë të rritur dhe fëmijë mbetën të pamundur nga dietat e shëndetshme, kryesisht për shkak të kostove të larta. Gati një e treta e grave në moshën riprodhuese vuajnë nga anemia. Globalisht, përkundër progresit në disa zona, shumë foshnja, për shembull, ushqehen ekskluzivisht me qumësht gjiri, tregon se bota nuk është në rrugën e duhur për të arritur objektivat e indikatorëve të ushqyerit deri në 2030.
Ndikime të tjera të urisë dhe kequshqyerjes
Në shumë pjesë të botës, pandemia ka shkaktuar recesione brutale dhe ka rrezikuar aksesin ndaj ushqimit. Megjithatë edhe para pandemisë, uria po përhapej, progresi në kequshqyerje ka ngecur. Kjo vihej re më tepër në kombet e prekura nga konfliktet, ndryshimet klimatike ose rënie ekonomike, duke luftuar pabarazi në nivele të larta, të cilat raporti i identifikon si nxitësit kryesorë të pasigurisë ushqimore, të cilat ndërveprojnë nga ana tjetër.****
Në lidhje me tendencat aktuale, Situata e Sigurisë Ushqimore dhe Ushqimit në Botë vlerëson se Objektivi për Zhvillim të Qëndrueshëm 2 (Uria Zero deri në 2030) do të humbasë me një diferencë prej gati 660 milionë njerëz. Nga këto 660 milionë, rreth 30 milionë mund të lidhen me efektet e zgjatura të pandemisë.
Çfarë mund të bëhet (akoma)
Siç është përshkruar në raportin e vitit të kaluar, transformimi i sistemeve ushqimore është thelbësor për të arritur sigurinë ushqimore, për të përmirësuar ushqimin dhe për të vendosur dieta të shëndetshme për të gjithë. Edicioni i këtij viti shkon më tej dhe relaton gjashtë “rrugë transformimi”. Këto rrugë, thonë autorët, mbështeten në “Veprime koherente të politikave dhe portofoleve të investimeve” për të kundërshtuar nxitësit e urisë dhe kequshqyerjes.
Në varësi të faktorëve të veçantë (ose kombinimit të tyre) me të cilin përballet çdo vend, raporti nxit politikëbërësit që:
• Integrimi i politikave humanitare, të zhvillimit dhe vendosjes së paqes në zonat e konfliktit, për shembull, përmes masave të mbrojtjes sociale për të parandaluar familjet nga shitja e pasurive të pakta në këmbim të ushqimit;
• Shkallëzimi i qëndrueshmërisë së klimës në të gjithë sistemet ushqimore, për shembull, duke u ofruar fermerëve të vegjël akses të gjerë në sigurimin e rrezikut klimatik dhe financimin e bazuar në parashikime;
• Forcimi i qëndrueshmërisë për kategoritë më vulnerabël ndaj vështirësive ekonomike, për shembull, përmes programeve të mbështetjes në natyrë ose parave në dorë në zvogëlimin e ndikimit të goditjeve si pandemitë ose luhatjet në çmimet ushqimore;
• Ndërhyrja përgjatë zinxhirëve të furnizimit për uljen e kostove të ushqimeve ushqyese, për shembull, duke inkurajuar mbjelljen e kulturave të biofortifikuara ose duke e bërë më të lehtë për prodhuesit e frutave dhe perimeve të kenë akses në tregje;
• Trajtimi i varfërisë dhe pabarazisë strukturore, për shembull, duke rritur zinxhirët e vlerave ushqimore në komunitetet e varfra përmes transferimit të teknologjisë dhe programeve të certifikimit;
• Forcimi i mjediseve ushqimore dhe ndryshimi i sjelljes së konsumatorit, për shembull, duke eliminuar yndyrat industriale dhe duke zvogëluar përmbajtjen e kripës dhe sheqerit në furnizimin me ushqim, si dhe duke mbrojtur fëmijët nga ndikimi negativ i marketingut të ushqimit.
Raporti i publikuar sot bën thirrje gjithashtu për një “mjedis të mundshëm të mekanizmave dhe institucioneve qeverisëse” për të bërë të mundur transformimin. Ai rekomandon politikëbërësit të konsultohen gjerësisht, për fuqizimin e grave dhe të rinjve, dhe për të zgjeruar disponueshmërinë e të dhënave dhe teknologjive të reja. Mbi të gjitha, nxisin aktorët se bota duhet të veprojë tani, ose të shikojë faktorët e urisë dhe kequshqyerjes që përsëriten me intensitet në rritje në vitet e ardhshme, shumë kohë pasi tronditja nga pandemia do ketë kaluar./Gazeta Bujku
