(Eribotrya japonica)
Historiku dhe përhapja
Nespola është bimë me origjinë nga rajonet e Lindjes së Largët (Kina). Në Shqipëri më shumë gjendet në zonat e ullirit si Lushnje, Berat, Fier, Vlorë, etj., kurse në zona të ftohta kultivohet si bimë dekorative.
Vlerat
Frutat e nespolës përdoren të freskëta dhe kanë vlera të larta ushqyese. Ato përmbajnë 9-13 %. Gjithashtu janë të pasura në acide organike, vitamina A,C, taninë dhe kripëra minerale.
Klasifikimi botanik
Nespola futet në familjen Rosaceae (trëndafilore), gjininë dhe specien Eribotrya japonica.
Përshkrimi i pemës dhe veçoritë biologjike
Pema është drufrutor tipik mesdhetar me lartësi 4-6 m.
Gjethet janë të mëdha, me ngjyrë të gjelbër të errët nga sipër dhe të gjelbër të hapur në sipërfaqen e poshtme.
Lulet dalin të bashkuara nga degëza 1- vjeçare.
Fruti ka formë të rrumbullakët në vezak, ngjyrë të verdhë me 1-3 fara të mëdha të vendosura në qendër të tij. Frutat piqen në fund të Prillit -15 Maj.
Frutifikimi i pemës fillon në vitin 4-5-të pas mbjelljes, kurse prodhimi i plotë pas 10-15 vjetësh. Disa kultivarë janë autofertilë, të tjerë janë autosterilë dhe kanë nevojë për pjalmim të kryqëzuar.
Klima dhe toka
Nespola kultivohet kryesisht në zona me klimë të butë. Ajo u qëndron temperaturave të ulëta deri -10ºC dhe nuk frutifikon në zona të ftohta.
Nespula preferon toka subargjilore të mesme, të pasura me elemente ushqyese dhe të kulluara. Nuk shkon mirë në toka të kripura e ato të rënda dhe të papërshkueshme.
Shtimi i nespolës
Shtimi i saj bëhet me farë dhe me shartim të nënshartesës ose me copa. Si nënshartesë mund të përdoren:
Franco: nënshartesë farore e nespolës që ka afinitet të mirë me të gjithë kultivarët;
Anger: copat e rrënjëzuara të këtij kloni të ftoit kanë afinitet me disa kultivarë të nespolës.
Forma e kurorës
Nespola zakonisht kultivohet me formë kupore ose globoze shumë e degëzuar. Me krasitjen prodhuese kruhen ndërhyrje të lehta për ruajtjen e kurorës dhe sigurimin e kushteve të mira ajrimi e dritëzimi.
Gjithashtu kryhen prerje të degëve të dendura, të dëmtuara, të thata, thithakëve, etj.
Vjelja dhe ruajtja e frutit
Frutat duhet të mblidhen në stadin kur kanë marrë ngjyrën e kultivarit, përqindjen e sheqerit dhe shijen karakteristike. Frutat vilen në fillim të Majit dhe përdoren kryesisht për konsum të freskët.
Kultivarët
Angelino
Pema është mesatarisht e zhvilluar dhe prodhimtare. Lulëzon në mesin e Nëntorit.
Fruti: është mesatarisht i madh (37gr), në formë globoze të zgjatur, me ngjyrë të verdhë portokalli. Tuli ka ngjyrë të verdhë portokalli, është i ëmbël, i shijshëm dhe përmban 3-4 fara.
Koha e pjekjes: fundi i Majit
Konsiderata: ky kultivar vlerësohet për rezistencë në transport dhe ruajtje.
Gjigandi i Bardhë
Pema është mesatarisht e zhvilluar, me kurorë të hapur dhe prodhimtare. Lulëzon dekadën e dytë të Nëntorit.
Fruti: është i madh (55gr), në formë cilindrike globoze të zgjatur, me ngjyrë të verdhë portokalli të ndritshme. Tuli ka ngjyrë të bardhë në krem, është i ëmbël, i shijshëm dhe përmban 3-4 fara.
Koha e pjekjes: fundi i Majit
Konsiderata: ky kultivar vlerësohet për cilësinë e frutave.
Frutmadhi
Pema është mesatarisht e zhvilluar dhe prodhimtare. Lulëzon në mesin e Nëntorit.
Fruti: është mesatarisht i madh (35gr), në formë rrumbullake, me ngjyrë të verdhë portokalli. Tuli ka ngjyrë të verdhë portokalli, është i ëmbël, i shijshëm dhe përmban 3-4 fara.
Koha e pjekjes: fundi i Majit
Konsiderata: ky kultivar vlerësohet për hershmëri dhe cilësi të frutave.
Palermo
Pema është mesatarisht e zhvilluar dhe prodhimtare konstante. Lulëzon në dekadën e parë të Nëntorit.
Fruti: është i madh (45 gr), në formë globoze, me ngjyrë të verdhë portokalli. Tuli ka ngjyrë të bardhë në krem, është i ëmbël, i shijshëm dhe përmban mesatarisht 4-5 fara.
Koha e pjekjes: fillim Qershori.
Konsiderata: ky kultivar vlerësohet për cilësi të frutave.
Precoce di Palermo
Pema është mesatarisht e zhvilluar dhe prodhimtare konstante. Lulëzon në dekadën e dytë të Nëntorit.
Fruti: është mesatarisht i madh (38gr), në formë globoze, me ngjyrë të verdhë portokalli. Tuli ka ngjyrë të bardhë në krem, është i ëmbël, i shijshëm dhe përmban mesatarisht 4 fara.
Koha e pjekjes: fillim Qershori.
Konsiderata: ky kultivar vlerësohet për cilësinë e frutave.
Tanaka
Pema është mesatarisht e zhvilluar dhe prodhimtare konstante. Lulëzon në dekadën e tretë të Nëntorit.
Fruti: është mesatarisht i madh (35gr), në formë globoze, me ngjyrë të verdhë portokalli. Tuli ka ngjyrë të verdhë portokalli, është i ëmbël, i shijshëm, i fortë, aromatik dhe përmban mesatarisht 3 fara të vogla.
Koha e pjekjes: fundi i Majit.
Konsiderata: ky kultivar vlerësohet për cilësinë e frutave, hershmëri të pjekjes, qëndrueshmëri në transport e ruajtje. /Gazeta Bujku
Pemëtaria Speciale / Zyra bashkëpunuese MASHT/DANIDA
